ถวัลย์ ดัชนี

 

ถวัลย์ ดัชนี จิตรกรชื่อดังที่ได้รับการยกย่องเชิดชูดเกียรติให้เป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) เมื่อปี พ.ศ. 2544 อาจารย์ถวัลย์ ดัชนี เป็นคนจังหวัดเชียงราย เป็นบุตรของนายศรี และนางบัวคำ ดัชนี อ.ถวัลย์ ดัชนี เป็นบุตรคนสุดท้องในจำนวนทั้งหมด 4 คน ได้แก่

พ.ต. สว่าง ดัชนี (ถึงแก่กรรม)
นายสมจิตต์ ดัชนี (ถึงแก่กรรม)
นายวสันต์ ดัชนี (ถึงแก่กรรม)
นายถวัลย์ ดัชนี (ถึงแก่กรรม 3 กันยายน พ.ศ. 2557)

อาจารย์ถวัลย์ ได้สมรสกับนางมากาเร็ต ฟันเดอร์ฮุค และมีบุตรร่วมกัน 1 คน ได้แก่ นายดอยธิเบศร์ ดัชน

ประวัติการศึกษาของ อาจารย์ ถวัลย์ ดัชนี

ถวัลย์ ดัชนี ศึกษาชั้นมูลและระดับประถมที่โรงเรียนเชียงรายวิทยาคม ต่อมาบิดาได้ย้ายเข้ามาทำงานที่อำเภอเมืองพะเยา จึงได้ย้ายไปเรียนต่อชั้นประถมที่โรงเรียนบุญนิธิ ซึ่งอยู่ริมชายกว๊านพะเยา พอมาถึงชั้นมัยธมศึกษาตอนต้น ได้เข้าเรียนที่โรงเรียนพะเยาพิทยาคม หลังจากนั้นบิดาได้ย้ายกลับไปทำงานที่เชียงรายอีกครั้ง ทำให้ อ.ถวัลย์ ดัชนี กลับศึกษาต่อที่โรงเรียนสามัคคีวิทยาคม จนจบชั้นมัธยมปีที่ 6 ในสมัยนั้น

ด้านจิตรกรรม

อาจารย์ถวัลย์ ดัชนี เริ่มมีแววด้านการวาดรูปมาตั้งแต่ชั้นประถม โดยอาจารย์สามารถวาดตัวละครรามเกียรติได้เกือบทุกตัว โดยทุกตัวล้วนสวยงามเกินเด็กในวัยเดียวกันจะสามารถวาดได้ อีกทั้งอาจารย์ยังมีความจำเป็นเลิศ สามารถจำชื่อเพื่อนร่วมชั้นกันได้ทุกชั้นปีทุกที่ที่เรียนทั้งพะเยาและเชียงรายได้อีกด้วย

หลังจากที่อาจารย์จบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ที่เชียงรายแล้ว อ.ถวัลย์ ดัชนี ได้รับทุนเรียนต่อที่ โรงเรียนเพาะช่าง และได้เป็นนักเรียนดีเด่น ด้วยฝีมือการวาดภาพ จนทำให้ผลงานที่อาจารย์วาดได้รับเลือกไปแสดงในหอศิลป์แห่งชาติ นครโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น หลังจากนั้น ถวัลย์ ดัชนี ก็ได้เข้ารับการศึกษาต่อที่คณะจิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ ที่มหาวิทยาลัยศิลปากร และได้เป็นศิษย์ รุ่นท้ายๆ ของ ศาสตราจารย์ ศิลป์ พีระศรี อีกด้วย

ทั้งนี้ ในการศึกษาของ อ.ถวัลย์ ดัชนี ได้รับการวิจารณ์จากศาสตร์จารย์ ศิลป์ พีระศรี ว่า “ปลาของนายไม่มีกลิ่นคาว นกของนายแหวกว่ายไปในอากาศไม่ได้ ม้าของนายไม่สามารถที่จะควบหรือวิ่งทะยานออกไปได้ นายเป็นเพียงแค่นักลอกรูป มันไม่ใช่งานศิลปะ” ทำให้อาจารย์ ถวัลย์ ดัชนี เกิดแรงบรรดาลใจและพัฒนาตัวเองจนมีชื่อเสียงโด่งดังมาจนถึงทุกวันนี้

 

ผลงานและชื่อเสียงของถวัลย์ ดัชนี

ได้รับการกล่าวขานอย่างกว้างขวาง เห็นได้จากเอกสารสิ่งพิมพ์ ภาษาต่างประเทศที่เผยแพร่ไปทั่วโลกมากมาย สิ่งพิมพ์ ดังกล่าว อาทิ

1.) ถวัลย์ ดัชนี จิตรกรรมไทยสากลวิญญาณตะวันออก (พิมพ์ 3 ภาษา อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน) โดยกิลเบิร์ท บราวน์สโตน
2.) ภาพร่างเส้นใยวิญญาณ ถวัลย์ ดัชนี (ภาษาเยอรมัน) โดยอูลลิซ ชาร์คอสสกี้
3.) งานจิตรกรรม งานแกะไม้ งานภาพลายเส้นของถวัลย์ ดัชนี พิมพ์ที่สหรัฐอเมริกา ระหว่าง พ.ศ. 2509-2512 ยุคปลายสมัยศิลปากร-อัมสเตอร์ดัม
4.) หนังสืออ้างอิงชีวประวัติเล่มแรกของจิตรกรไทยที่มีชีวิตในประวัติศาสตร์วงการศิลปะลายเส้นพุทธปรัชญานิกายหินยาน ทศชาติชาดก โดย ดร. เคล้าส์ เว้งค์
5.) ชีวิตและงานของถวัลย์ ดัชนี ระหว่าง พ.ศ. 2505-2535 (ภาษาอังกฤษ) โดย รัสเซล มาร์คัส
ฯลฯ

นอกจากนี้ ยังมีผลงานเผยแพร่ในสื่อภาพยนตร์และรายการโทรทัศน์หลายรายการ อาทิ
1.) ภาพยนตร์ 16 มม.เรื่องแรกโดยยูซิสแห่งประเทศไทย 2505 ภาพยนตร์สารคดีศิลปร่วมสมัย ปรัชญาพุทธศาสนานิกายเซ็น 2512 สถาบันวัฒนธรรมเยอรมัน มิวนิค เยอรมนี
2.) ภาพยนตร์ เสี้ยวรังสรรค์ ของ ถวัลย์ ดัชนี โดย บรรจง โกศัลวัฒน์ อำนวยการสร้างโดย สฤษฎิเดช สมบัติพานิช 2518
3.) ภาพยนตร์สารคดี ศิลปวัฒนธรรม ทีวีเยอรมันจากนครโคโลญจ์ เยอรมนี 2528 เรื่องราว รูปเขียน สัญลักษณ์ ความหมาย ปรัชญา และพลังรังสรรค์ ของถวัลย์ ดัชนี ในปราสาทครอททอร์ฟ เยอรมนี
4.) ภาพยนตร์สารคดี ศิลปวัฒนธรรมไทยแลนด์พาโนรามา โดย บีบีซี อังกฤษ 2532 เรื่องราวการนำเสนอ พลังเนรมิต ความฉับพลันของสภาวะจิต ความขัดแย้งระหว่างอุปาทานขันธ์ สมมุติสัจจะและปรมัติสัจจะ
5.) ภาพยนตร์สารคดีชีวิต ถวัลย์ ดัชนี จิตรกรในพำนักมหาวิทยาลัยเมลเบิร์น ออสเตรเลีย 2537 เรื่องราวเกี่ยวกับบ้านที่อยู่อาศัย สถาปัตยกรรมท้องถิ่น ความคิดศรัทธา และความเห็นชอบในอริยมรรคของถวัลย์ ดัชนี
6.) รายการชีพจรลงเท้า 3 ครั้ง หนึ่งในร้อย ที่นี่กรุงเทพ ศิลปวัฒนธรรมบันเทิง มาลัยเก้าเกียรติยศ ตลอดจนรายการหลากหลาย กับงานศิลปะ บทกวีรวมเล่มภาษาอังกฤษ โดยถวัลย์ ดัชนี และเพื่อนทั้งสาม อดุล เปรมบุญ ประพันธ์ ศรีสุตา ผดุงศักดิ์ ขัมภรัตน์ 2512
7.) บทความเกี่ยวกับศิลปวิจารณ์ ของถวัลย์ ดัชนี ในดำแดงปริทัศน์ของโรงเรียนเพาะช่าง 2516-2515
8.) บทวิจารณ์งานศิลปกรรมบัวหลวง ในฐานะกรรมการตัดสินศิลปกรรมระหว่างชาติ 2528-2533 จากนั้นได้มอบให้ผู้อื่นทำหน้าที่เขียนบทวิจารณ์แทน ฯลฯ

 

ในวันนี่ 3 กันยายน พ.ศ. 2557 อ.ถวัลย์ ดัชนี ได้เสียชีวิตลง หลังป่วยด้วยโรคตับอักเสบมาเป็นระยะเวลากว่า 3 เดือน ครอบครัวของอาจารย์ได้นำศพมาทำพิธีทางศาสนา ณ วัดเทพศิรินทราวาส ราชวรวิหาร เป็นเวลา 7 วัน โดยจัดให้มีพิธีรดน้ำศพวันที่ 4 กันยายน พ.ศ. 2557 ก่อนจะมีการขอพิธีพระราชทานเพลิงศพต่อไป